1Roadmap Human Capital Topsectoren 2020 – 2023Samen aan de slag
Inhoud
- Samen aan de slag
- Missie, doelen en resultaten van de Roadmap Human Capital Topsectoren 2020 - 2023
- Drie coherente programmalijnen
- Vergroten van impact
- Kennis ontwikkelen en verspreiden
- Mobiliseren en versnellen
- Activiteiten en organisatie
- Capaciteit en inzet
- Samenvattend: win-win-win
- Uitleg van begrippen en afkortingen
- Coördinatoren Human Capital van de Topsectoren
1. Samen aan de slag
Nederland behoort economisch tot de mondiale top. Om aan die top te blijven, moeten we een permanente inspanning leveren en alert reageren op wat erin onze omgeving gebeurt (zie tekstbox 1).1 Een goed opgeleide beroepsbevolking is een van de belangrijkste pijlers daarvoor. In dit verband staan we voor een aantal grote opgaven. Er is sprake van aanhoudende krapte op de arbeidsmarkt.2 Ook leiden snelle transities als gevolg van digitalisering en robotisering ertoe dat de structuurvan onze economie verandert. Organisaties worden anders ingericht, oude banen en taken maken plaats voor nieuwe en de inhoud van het werk verandert3. Versterking van onze concurrentiekracht vraagt om een wendbare respons op de arbeidsmarkt (een ‘toekomstbehendige’ beroepsbevolking). Daarnaast staan we voor forse maatschappelijke uitdagingen, zoals klimaatverandering, vergrijzing en een toenemende behoefte aan zorg. De transitie naar een duurzame economie en de inzet op klimaatadaptatie zijn onontkoombaar4, maar biedt tegelijkertijd ook kansen in bijvoorbeeld de bouw- en installatiesector. De transitie van ‘zorg’ naar ‘gezondheid’ vraagt om een combinatie van sociale en technologische innovatie5. Deze ontwikkelingen zullen in de komende jaren een beroep doen op al het beschikbare arbeidspotentieel in deze sectoren. We hebben alle talent nodig en dat vraagt om een arbeidsmarkt die ruimte biedt, talent helpt ontwikkelen en iedereen in staat stelt om naar eigen vermogen deel te nemen. Daarbij geldt dat leren en opleiden al lang niet meer een zaak is van uitsluitend een initiële opleiding. Het aanpassingsvermogen van mensen én organisaties wordt op de proef gesteld. Iedereen moet zich blijven ontwikkelen zodat we de uitdagingen van de toekomst aan kunnen
6.Slim organiseren: innoveren, werken en lerenDe snelle transities vragen om wendbaarheid. We willen dat innovaties snel renderen in de praktijk, dat bedrijven en organisaties ze snel kunnen toepassen en dat mensen daarvoor adequaat zijn opgeleid en toegerust. We willen dat gebruikers in een vroeg stadium bij dit proces betrokken zijn en dat het onderwijs snel de programma’s kan inrichten waaraan behoefte is, zodat jongeren worden opgeleid met de juiste competenties en vaardigheden. En we willen dat onderdelen van de infrastructuur niet náást maar mét elkaarwerken. Dat is een kwestie van slim organiseren: innoveren, werken en leren dicht tegen elkaar aan organiseren.
Dit concept noemen we learning community. Met Fieldlabs, Skillslabs, Centres of Expertise en Centra voorInnovatiefVakmanschap, lectoraten en practoraten, geven we daar in de praktijk vorm aan met een focus op mbo en hbo en leren in bedrijven.
Uiteraard vragen de transities ook aanpassingen in arbeidsorganisaties zelf. Werkvelden en taken veranderen door snelle technologische en economische ontwikkelingen. Hoe zorgen we dat mensen daarin mee kunnen groeien, bijvoorbeeld door middel van sociale innovatie en een leven lang ontwikkelen? In bedrijven van verschillende omvang speelt dit op verschillende manieren: het midden- en kleinbedrijf zal vanuit eigen kracht tot andere oplossingen komen dan grotere bedrijven.
Hoe kunnen we leren van elkaar?1. The Global Competitiveness Report, World Economic Forum, 20192. Moeilijk vervulbare vacatures, landelijk overzicht van beroepen, UWV, 2019.3. Nederlandse Digitaliseringsstrategie, Ministerie EZK, juni 20184. Klimaatakkoord, juni 2019 5. Actieprogramma Arbeidsmarkt in de Zorg, VWS, 20186. Actie-agenda Leven Lang Ontwikkelen, SER, 2019innoverenlerenwerkenTekstbox 1.The Global Competitiveness Report 2019.Nederland staat als concurrerende economie in Europa op plaats 1 en mondiaal gezien op plaats 4 (Competitiveness Report, World Economic Forum, 2019).
Aandachtspunten zijn het innovatievermogen (plek 10), het aantal afgestuurde bètatechnici (plek 19) het toepassen van ICT (plek 24) en de aansluiting van vraag en aanbod op de arbeidsmarkt. 7Unieke opgave en positie Topsectoren: Roadmap Human Capital Topsectoren nemen bij deze vraagstukken een unieke positie in.
Onze meerwaarde is dat we de partners in de driehoek bedrijfsleven, onderzoek en onderwijs verenigen. We zijn actief op alle domeinen die voor de transities relevant zijn. We hebben korte lijnen met beleid en bestuur én we kunnen met onze Topconsortia voor Kennis en Innovatie (TKI’s) en partners in sectoren en regio’s de plannen snel omzetten in praktische activiteiten met onderzoeksinstellingen, scholen en bedrijven.
Met onze inzet op de maatschappelijke uitdagingen geldt het economische belang naast de maatschappelijke urgentie. De activiteiten zijn dan ook in belangrijke mate vraag- en behoefte gestuurd. Dat is ook de essentie van het missiegedreven innovatiebeleid (Mazuccato7). We werken aan de voorkant van de (technologische) ontwikkelingen en versnellen samen met onze partners de vernieuwing die nodig is op de arbeidsmarkt. Met deze Roadmap Human Capital Topsectoren 2020-2023 geven we daaraan voor meerdere jaren gezamenlijk richting8. Dat doen we met dezelfde responsiviteit die we van onze omgeving vragen. We leggen de lat daarmee weer een stukje hoger en dat is precies ook wat de omgeving van ons vraagt.
Kortom: samen aan de slag!
2. Missie, doelen en resultaten van de Roadmap Human Capital 2020 - 2023
Missie human capital beleidDe missie van de topsectoren is een ‘toekomstbehendige’ beroepsbevolking als voorwaarde voor een florerende economie en een positieve maatschappelijke dynamiek. Alle topsectoren werken zowel vanuit het perspectiefvan bedrijven als van professionals en vakmensen. In hun human capital-agenda’s staat de discrepantie tussen de behoefte van bedrijven aan voldoende goed opgeleid personeel en de beschikbaarheid van deze mensen centraal.
Ook de ontwikkelmogelijkheden voor professionals en vakmensen spelen een belangrijke rol: hoe kunnen zij zich (toekomstgericht) blijven ontwikkelen?Samen meer impact maken De topsectoren voeren de Roadmap Human Capital Topsectoren 2020-2023 uit op basis van brede samenwerking.• Onderling willen we onze samenwerking op het gebied van human capital verderversterken.
De maatschappelijke uitdagingen9vragen om inzet van meerdere topsectoren. Zo spelen de transities in de zorg op het snijvlak van life sciences & health, digitalisering en logistiek. In de industrie zijn combinaties nodig van chemie, hightech systemen & materialen, energie en digitalisering. Bij klimaat en klimaatadaptatie en bij landbouwgaat het om combinaties van groene kennis met water, bij bouwen, chemie, logistiek, digitalisering en energie. In veel gevallen is behoefte aan inzet van de creatieve industrie, met focus op sociale innovatie.• Door coalities te sluiten willen we ook de samenwerking met andere partners versterken.
Zo kan onze kennis en ervaring met learning communities, Fieldlabs en Skillslabs helpen in de Actie-agenda Leven Lang Ontwikkelen van de SER. Met Techniekpact en Katapult (de driehonderd publiek-private partnerships in mbo en hbo) en de lectoraten en practoraten kunnen we innovaties op regionaal niveau sneller laten renderen in onderwijs en bedrijven.
• Voor het tegengaan van de krapte aan bètatechnici zijn Platform Talent voorTechnologie (PTvT) en Techniekpact actief. Daarvinden de feitelijke activiteiten plaats; de topsectoren leggen graag de verbinding.
• Verder juichen we toe dat human capital op diverse beleidsterreinen wordt erkend als strategische factorvoorsucces: in het mkb-beleid, de nationale digitaliseringsstrategie, het groene onderwijs en de arbeidsmarkt in de zorg. Ook daaraan dragen we graag een steentje bij.
Onze inzet is steeds: dubbel werk voorkomen, elkaar versterken en zorgen voor een efficiënte en effectieve aan-pak. Samen willen we meer impact maken. 9. Het Kabinet heeft een concreet aantal missies geformuleerd op vier maatschappelijke uitdagingen, sleuteltechnologieën en het thema ‘Verdienvermogen’.
Als maatschappelijke uitdagingen zijn geformuleerd: Energietransitie & Duurzaamheid, Gezondheid & Zorg, Landbouw, Water & Voedsel en Veiligheid.
Overigens zullen door ons hierbij ook het programma Circulaire Economie en het thema Klimaatadaptatie worden betrokken.11Doelen Deze roadmap fungeert als hefboom om met partners (publiek en privaat) in dezelfde richting te bewegen.
Met het agenderen, verbinden en versnellen van human capital-thema’s hebben we het volgende voor ogen:
• Bijdragen aan adequaat nationaal arbeidsmarktbeleid.
• Vergroten van de human capital-capaciteit die bedrijven nodig hebben om de transities te maken.• Versterken van het lerend vermogen van regionale en sectorale netwerken van scholen, bedrijven en overheden.
• Vergroten van het adaptiefvermogen van het onderwijssysteem.
• Zorgen voor synergie in de aanpak van de human capital vraagstukken binnen het innovatie- en topsectorenbeleid.
Beoogde resultaten in 2023Onze ambitie is om in 2023 met de partijen die betrokken zijn bij de maatschappelijke uitdagingen succesvolle aanpakken voor human capital te hebben ontwikkeld, op grond van door hen geformuleerde behoeften. Datzelfde geldt voor de partijen betrokken bij de sleuteltechnologieën.
Onze gezamenlijke inzet is het perspectief dat de beschikbaarheid van een goed opgeleide beroepsbevolking minder dan nu een belemmerende factor is voor het realiseren van de geformuleerde economische en maatschappelijke ambities.Met deze roadmap beogen we de volgende resultaten:
• Vergeleken met 2018 is op de maatschappelijke uitdagingen, sleuteltechnologieën en in regio’s in 2023 op 100 extra plaatsen het concept learning community gerealiseerd in nauwe samenwerking met de consortia van de meerjarige missiegedreven innovatieprogramma’s en de onderzoeksprogramma’s van NWO (KIC ’20-’23). Het gaat om combinaties van leren en innoveren op de werkvloervan bedrijven én in het onderwijs via Fieldlabs, Skillslabs, CoE’s en CIV’s, lectoraten en practoraten met een focus op mbo en hbo.
Dit gebeurt in hechte samenwerking tussen onderzoek, onderwijs en bedrijfsleven. Resultaat is dat op deze plaatsen de kwaliteit en de snelheid waarmee innovaties worden geïmplementeerd, aanzienlijk hoger liggen dan op andere plaatsen.
• Anno 2023 is de verbinding tussen innovatie en human capital in innovatieprogramma’s niet meerweg te denken. Resultaat is dat het ‘sluiten’ van de driehoek innoveren-werken-leren vanzelfsprekend en proactiefwordt meegenomen in de opzet van (nieuwe) onderzoeks- en innovatieprogramma’s voor de maatschappelijke uitdagingen en sleuteltechnologieën.
• In 2023 vormen het aanbod en de infrastructuurvan de topsectoren op het gebied van human capital een integraal onderdeel van de aanpak van derden (zoals de aanpak van onze partners op leven lang ontwikkelen). Resultaat is dat de benadering via learning communities een erkend onderdeel is van landelijke én regionale aanpakken en investeringsagenda’s.
• In 2023 staat ervanuit de Roadmap Human Capital Topsectoren een high standard kennisontwikkelingsprogramma (inclusief arbeidsmarktonderzoek, volgsysteem en een gezamenlijk onderzoeksprogramma met NWO). Dit programma leidt tot robuuste kennis en inzichten, die breed worden ingezet. Resultaat is dat (toekomstige) aanpakken kwantitatief en kwalitatief nog beter kunnen worden onderbouwd en de inzet op human capital aantoonbaar rendeert.
Betrokken partners
